Mahira Nağıkızı'nin "İpek Gömlek" Öyküsünde Psikolojik ve Eğitsel Boyutlar

Mahira Nağıkızı, Azerbaycan edebiyatının modern düzyazı geleneğinde benzersiz bir konuma sahiptir. Eserleri hem dil zenginliği hem de psikolojik derinliğiyle öne çıkar. Nağıkızı 'nın eserlerinde aile, çocukluk anıları, doğa gözlemi ve ekolojik çevre temaları bir araya gelerek okuyucuya hem estetik hem de duygusal bir deneyim sunar. Yazarın düzyazısı, Azerbaycan edebiyatında hem gerçekçi hem de içe dönük bir yaklaşımın başarılı bir örneği olarak değerlendirilebilir; günlük yaşamın ayrıntılarını, insan ve doğa arasındaki ilişkiyi bilimsel, psikolojik ve sanatsal katmanlarla sunar.

"İpek Gömlek" öyküsü, yazarın Azerbaycan edebiyatındaki önemli konumunun canlı bir örneği olarak dikkat çekmektedir. Hikâyede hem çocukluk anıları, hem aile bağları hem de doğa gözleminin psikolojik katmanları ön plana çıkıyor. Bu eser, geçmiş ve bugünün bir sentezi, insan ve doğa arasındaki ilişkinin psikolojik bir analizi ve Nağıkızı'nın düzyazısında kuşaklar arası sevgi kavramının bir göstergesi.
Hikâye, İzmir'e yapılan bir geziyle başlıyor ve burada mekân hem görsel hem de sembolik katmanlarla sunuluyor. Kahramanın otel odasından denize bakışı ve meltemin serinliğini hissetmesi, ipek gömlek motifiyle birlikte okuyucuda nostalji ve empati duygusu yaratıyor:
"Otel odasının denize bakan balkonuna çıktığımda, meltemin serinliğini yüzüme çarptı... Sultana söz verdiğim ipek gömleği almak istedim."
Bu sahne, yazarın okuyucuya mekân aracılığıyla psikolojik derinlik aktarma stratejisini ortaya koyuyor. Ege Denizi'nin tasviri de hikâyeye duygusal yankı ve sanatsal gerçekçilik açısından evrensel bir değer katıyor. Hikâyede, İzmir şehri, palmiye ve hurma ağaçları, Ege Denizi'nin görsel çekiciliği ve Nahçıvan, yazarın psikolojik rahatlığını artırır. Bu imge, nostalji ve duygusal geçiş için işlevsel bir rol oynar. Yazar, torunu için ipek bir gömlek ararken, çocukluk anıları canlanır ve kuşaklar arası psikolojik bir bağ kurulur.
Hikâyedeki zaman ve mekân sentezi oldukça ilgi çekicidir. Böylece, şimdiki zaman - İzmir'e bir gezi - ve geçmiş - çocukluk anıları paralel olarak sunulur. Eserin duygusal katmanında - geçmiş anıların Ege Denizi fonunda canlanması, okuyucuda nostalji ve empati duygusu yaratır.
Daha önce de belirttiğimiz gibi, yazar hikâyenin başında İzmir'deki otelin balkonundan Ege Denizi'ne bakar. Denizin sonsuzluğu, yıldızlı gökyüzü ve esintinin serinliği, yazarın iç gözlemini ve çocukluk anılarının canlanmasını sağlar. Eserin sonu, yani düşler, kahramanı Nahçıvan'a, Halhal'a, çocukluğuna götürür.
Hikâyedeki mekân kavramına gelince, palmiye ve hurma ağaçlarıyla dolu sahil, denizin enginliği ve otelin görsel çekiciliği yazarın psikolojik dinginliğini ifade eder. Mekân aynı zamanda çocukluk anılarına duygusal geçiş için bir bağlam görevi görür.
Eserin zaman duygusu da dikkat çekicidir. Yazarın torunu için ipek gömlek arayışı geçmiş anılarla sentezlenerek kuşaklar arası duygusal bir bağ yaratır.
Hikâyenin ana kısmı kahramanın çocukluk anılarına geçiş yapar. İpekböceklerinin büyümesi ve dut yapraklarına olan ilgisi, çocukluğun doğal merakını ve gözlem yeteneğini ortaya koyar: "Küçük kurtçukların nasıl hızla büyüdüğünü ve dut yapraklarına nasıl hevesle girdiklerini gözlemledik."
Bu bölümler, çocuğun empati ve dikkatini vurgulamanın yanı sıra, doğa olaylarına bilimsel ve analitik bir yaklaşımı da ortaya koyar. Çocukluk anıları hikâyede hem biyolojik hem de psikolojik gelişim bağlamında sunulur.
Hikâyede, ipekböceklerinin büyümesi, renk değişimleri ve kozalarının hazırlanması hem ekolojik çevrenin ayrılmaz bir parçası hem de sembolik bir metafor olarak ele alınır: İpekböceklerinin beslenme ihtiyaçları, büyüme aşamaları ve kozaların örülmesi, çocuklar için canlı bir mikro ekosistem rolü oynar.
Yazarın çocukluk anılarında, ipekböceklerinin büyümesi, beslenmesi ve kozalarının hazırlanması, ekolojik çevre ve yaşam-teorik ilişkisi bağlamında sunulur. Böylece çocuklar ipekböceklerinin davranışlarını gözlemler ve ihtiyaçlarına dikkat ederler. Bu da doğal olarak doğaya karşı empati ve öğrenme yeteneği yaratır.
Annenin ipekböceklerine karşı tutumu, onları koruma ve geliştirme konusunda şefkat ve sorumluluk sembolüdür. Bu, çocuklarda etik ve duygusal değerlerin oluşmasına hizmet eder.
Hikâyede ilginç psikolojik ve duygusal anlar da vardır. Anne dikkatini ipekböceklerine odakladığında, çocuklar önce kıskançlık duyarlar, ancak daha sonra bu kıskançlık empati ve anlayışa dönüşür.
Genel olarak, hikâyedeki annenin tasviri psikolojik analiz açısından özel bir öneme sahiptir; çalışkanlığı, helale verdiği önem, herkese özverili hizmeti ve çocuklara karşı örnek tutumu psikolojik ve duygusal liderliğin örnekleridir.
Hikâyede annenin karakteri, özen ve sıkı çalışmanın sembolü olarak işlenir. İpekböceklerinin gelişiminde özel bir sorumluluk ve şefkat üstlenir:
"Annem bu zor görevi tek başına tamamladı... ve bizi her türlü tehlikeden korumaya çalıştı." “Babam, hepimizin özel katılımıyla paketlediğimiz koza toplarını kabul merkezine teslim etti. Merkezden geldiğinde 780 kilogram koza teslim ettiğimizi duyurdu ve hepimiz bunu büyük bir olay olarak karşılayıp birbirimizi tebrik ettiğimizde, gözlerim kapı girişindeki gaz ocağında kaynayan tencerenin kapağını açan anneme takıldı. Olan biteni umursamayan biri gibi günlük işleriyle meşguldü.
Bana öyle geldi mi bilmiyorum ama emin olduğum gerçek şu ki annem kozayı kutsal bir şey olarak görüyordu.”
Bu örnekler, yazarın anne imgesi aracılığıyla sıkı çalışma ve dikkatin nedenlerini sembolik olarak temsil etmesi açısından önemlidir. Annenin hikâyedeki rolünün sunumu, sosyal psikoloji ve etik değerler açısından da incelenebilir. Yazarın anılarında annenin yalnızca ailenin şefkatli bir üyesi değil, aynı zamanda manevi bir destek, ait olduğu kültürün en yüksek değerlerinin taşıyıcısı olduğu da belirtilmelidir. Mahira Nağıkızı, anneyi hayatın fırtınalarından sarsılmayan ve çocuklarını hem ahlaki hem de manevi olarak şekillendiren kutsal bir varlık olarak tasvir eder. Çalışkanlığı, özverisi ve sevgi dolu ilgisi, okuyucuda derin bir saygı duygusu uyandırır. Bu imge, okuyucuyu annelere saygı ve minnettarlık göstermeye ve aile bağlarının önemini anlamaya çağırır.
Yazarın anneye dair anıları, genç neslin ulusal ve manevi köklere bağlı kalması ve geleneksel değerleri koruması gerekliliğini vurgular. Anne imgesinin kutsallığı, bir yaşam okulu olarak sunulması, büyük bir eğitici etkiye sahiptir. Bu öykülerden alınan temel ders, annenin yalnızca ailenin desteği değil, aynı zamanda ulusun manevi gücünün de bir sembolü olduğudur; şefkati ve çalışkanlığı, insan karakterinin oluşumunda paha biçilmezdir.
Annenin ipekböceklerinin büyümesini ve kozaların hazırlanmasını gözlemlemesi, çocuklar için psikolojik ve etik bir eğitim işlevi görür. Burada annenin şefkati ve çalışkanlığı, çocuklara üretkenliğin ve sabrın sembolünü öğretir. Çocuklar, annenin davranışlarını gözlemleyerek etik ve duygusal davranış örneği kazanırlar.
Buradaki ilginç noktalardan biri, ipekböceklerinin büyümesinin insan emeği ve aile bağlarıyla paralellik göstermesidir. Bir koza yaratma süreci, yazar için hem nostaljik hem de estetik bir değer yaratır.
Eserde ekolojik çevreye entegrasyon da mevcuttur. İpekböceklerinin yetiştirilmesinde izlenen kurallar ve adım adım süreçler, çocuklara doğa ve canlıların gelişimi hakkında derin bir anlayış kazandırır.
Yazarın ipekböceklerinin büyümesini ve koza üretimine katılımını çocukluk döneminde gözlemlemesi, yaşam ve öğrenme sürecinin bir metaforudur; çocukluk gözlemi, psikolojik ve entelektüel gelişimde temel bir rol oynar.
Yazar, öyküdeki şiirde torununa olan sevgisini ve koruma içgüdüsünü de dile getirir:
Gömleğin keten mi,
Canına yatan... mı
Sana kurban olsam,
Bu dünya batar mı...

Şiir, sevgi, ilgi ve nostalji duygularını bir araya getiriyor. İpek gömlek, sıkı çalışmanın ve aile bağlarının simgesi olarak işlev görüyor. Şiirin psikolojik etkisi, öykünün tematik temelini güçlendiriyor ve yazarın çocukluk anıları ile mevcut duyguları arasında duygusal bir köprü kuruyor.
Mahira Nağıkızı 'nın "İpek Gömlek" öyküsü, Azerbaycan edebiyatında hem ulusal hem de evrensel psikolojik ve duygusal motifleri bir araya getiren örnek eserlerden biridir. Eser, çocukluk deneyimlerinin, doğa gözleminin ve sabrın sembolik tasviriyle dikkat çekiyor.

Mahira Nağıkızı 'nın edebi düzyazısı, hem ulusal hem de uluslararası alanda psikolojik eğitimin önemini somutlaştırıyor. Öykü, Azerbaycan edebiyatında çocukların hayal gücü ve doğa gözlemi motiflerinin özgün bir temsilcisi olarak değerlendirilebilir. Mahira Naghigyzi'nin otobiyografik öyküleri, Azerbaycan edebiyatında aile değerlerinin, milli-ahlaki eğitimin ve manevi mirasın korunmasının canlı bir örneğidir. Yazar, kişisel anılarına dayanarak okuyucuyu yalnızca kendi yaşam öyküsüyle değil, aynı zamanda tüm bir neslin, bir dönemin düşünce ve yaşam tarzıyla da tanıştırır. Bu açıdan Mahira Nağıkızı 'nın eseri eğitici bir içeriğe sahiptir, çünkü burada aile bağlarının gücü, ebeveynlere saygı ve çalışkanlık örnek bir şekilde okuyuculara aktarılmaktadır.

Mahira Nağıkızı 'nın otobiyografik öyküsü, hem edebi hem de pedagojik açıdan değerli bir örnektir. Annenin kutsallığını yüceltir ve okuyucuyu aile değerlerine bağlılığa, özverili emeğe ve insanlık ruhuna çağırır.

Doçent, doktor

Malahat Ramiz kızı
BABAYEVA

Turan.İnfo.Az-ın
redaktoru


.