Təklif edirəm ki, Azərbaycan mətbuat taiximizi - “Tiflis əxbari” qəzeti ilə, milli mətbuatımızın tarixini - “Əkinçi” qəzeti ilə, çağdaş müasir müstəqil demokratik mətbuatımızın tarixini isə “Azərbaycan” qəzeti ilə başlayaq!..

2014-cü il oktyabrın 22-də Bakıdakı Beynəlxalq Mətbuat Mərkəzində “Azərbaycan” qəzetinin yenidən bərpasının
25 illiyinə həsr olunmuş yubiley tədbiri keçirilib.

“Ziya” qəzetinin Baş redaktoru, “Şərqin səsi” qəzetinn Baş məsləhətçisi Müşfiq Borçalı da
həmin Yubiley tədbirində iştirak etmiş və tədbir iştirakçıarına bir Müraciət ünvanlamışdır.

Aşağıda Müşfiq Borçalının həmin Müraciətini dərc edirik:



Hörmətli tədbir iştirakçıları!
Sizlərin hamınızı salamlayır və hamınızı ürəkdən təbrik edirəm.

Mən vaxtınızı çox almadan, öz ürək sözlərimi qısaca olaraq sizlərə çatdırmaq isməyirəm.
İlk öncə mətbuat tariximizə qisaca da olsa səyahət edək.
Bənzətmələrim bir az bəddi və poetik səslənsə də, belə deyecəyəm:

Əgər Mətbuat tariximizin ilk planı, layihəsi, daha dəqiq desək, ilk cizgiləri 1832-ci ildə Tiflisdə
“Tiflis əxbarı” (yəni “Tiflis xəbərləri”) ilə, bir az sonra 1838-cil də “Qafqaz xəbərləri” ilə cızilmışdırsa,
1875-ci ildə Bakıda mətbuatımızın ilk qaranquşu hesab etdiyimiz “Əkinçi” qəzeti ilə ilk milli mətbuatımızın
əsası - özülü qoyulmuşdur.

Əgər əsası - özülü “Əkinçi” qəzeti ilə qoyulan Milli Mətbuatımızın divarları 1879-1880-ci illərdə Tiflisdə “Ziya”,
1880-1884-cü illərdə “Ziyayi-Qafqaziyyə” qəzetləri ilə hörülmüşdüsə, 1883-1891-ci illərdə “Kəşkül”,
1903-1905-ci illərdə “Şərqi-Rus” qəzetləri vasitəsilə bu divarlar, sütunlar daha da möhkəmlənmiş və
1907-ci ildə yenə də Tiflisdə “Molla Nəsrəddin” jurnalı ilə bəzədilmişdir.

Bundan sonrakı mətbuat tariximiz, yəni - istər 1918-1920-ci illərdə Azərbaycan Demokratik Respublikası vaxtında, istərsə də 1920-1990-cı illərdə Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikası zamanında çap olunmuş mətbuat orqanlarımız və onların fəaliyyəti yəqin ki hamımıza bəllidir.

Mən isə onu vurğulamaq istəyirəm ki, 1989-cu ildə hazırda 25 illik Yubileyinə toplaşdığımız “Azərbaycan” qəzeti həmin dövrdə nəşr olunan bütün kütləvi mətbuat orqanlarından fərqlədi. Belə ki, həmin zaman bütün qəzetlərdə ancaq və ancaq dövlətin mənafeyi güdülürdüsə, “Azərbaycan” qəzetində Azərbaycan xalqının və Azərbaycan dövlətçiliyinin mənafeyi əsas götürülürdü. Və beləliklə, “Azərbaycan” qəzeti ilk azad fikirli, müstəqil düşüncəli, demokratik amallı qəzet kimi həyata ayaq açdı.
Ən əsası “müstəqil jurnalist” ifadəsi yarandı və müstəqil jurnalistikanın əsası qoyuldu...

Elə buna görə də, mən “Azərbaycan” qəzetini çağdaş milli müasir azad demokratik mətbuatımızın
banisi hesab edirəm.
Etiraf edək ki, bu gunkü çağdaş müstəqil jurnalistlərin əksəriyyəti elə həmin qəzetin ya ilk yazarları,
ya da ilk oxucularıdır və biz hamımız o zamanlar Qarabağa Xalq Yardımı Komitəsinin orqanı kimi nəşr olunan
“Azərbaycan” qəzetinin yetirmələriyik.

Şəxsən mən fəxr edirəm ki, hələ tələbəlik illərimdən həmin qəzetlə əməkdaşlıq etmişəm, sonralar isə
həmin qəzet rəsmi dövlət qəzeti olan “Həyat”la birləşdikdən sonra, “Azərbaycan” qəzetinin
redaksiyasının bazası əsasında Qarabağa Xalq Yardımı Komitəsinin orqanı kimi yaranan və
“Azad Azərbaycan” adı ilə nəşr olunan qəzetinin redaksiyasına bür müddət - təxminən iki ilə yaxın
rəhbərlik etmişəm və Baş redaktor kimi həmişə Sabir Rüstəmxanlı və Şərif Kərimli kimi imzaları
məşhur olan qələm sahiblərinin ənənələrini yaşatmağa çalışmışam.

Və fursətdən itifadə edərək, “Azərbaycan” qəzetinin yaradıcısı və ilk redaktoru Sabir Rüstəmxanlını,
qəzetin ilk məsul katibi və sonralar baş redaktoru olmuş Şərif Kərimlini, eləcə də bütun
“Azərbaycan” sevərləri və “Azərbaycan” qəzetinin bütün oxucularını ürəkdən təbrik edirəm
və hamınıza yeni-yeni uğurlar arzulayıram..
Və yeri gəlmişkən mən artıq bir neçə dəfə müxtəlif tədbirlərdə və mətbuat səhifələrində
təklif etdiyim bir məsələni burada yenidən gündəmə gətirmək istəyirəm.

Təklif edirəm ki, Azərbaycan mətbuat taiximizi - “Tiflis əxbari” qəzeti ilə, milli mətbuatımızın tarixini -
“Əkinçi” qəzeti ilə, çağdaş müasir müstəqil demokratik mətbuatımızın tarixini isə “Azərbaycan” qəzeti ilə başlayaq.

Doğrudur, mənə irad tutanlar da olacaq. Lakin xahiş edirəm ki, bir daha mətbuat tariximizə qısaca da olsa
birlikdə səyahət edək:

1828-ci ildə fəaliyyətə başlayan “Tiflisskiye vedomosti” qəzeti 1829-cu ildə gürcü, 1830-cu ildə fars və
1832-ci ilin yanvarından isə Azərbaycan dilində çıxmağa başlamışdır. Azərbaycanca “Tiflis əxbarı” adı ilə
çıxmış həmin qəzeti təkcə Güney Qafqazda deyil, İranda və Türkiyədə də oxuyurdular. Qəzetin redaktoru P.S.Sankovski
1932-ci il oktyabrın 19-da vəfat etdiyindən “Tiflis əxbarı” 1833-cü ilin əvvəllərində qapanmışdır.

Qəzetdə həmin dövrdə baş verən hadisələr haqqında, eləcə də “Abbasabad mühasirəsinin təsviri”
(1829, N: 27, 30), “Müasir tarix: Azərbaycan vilayətinin hərbi vəziyyəti haqqında” (1829, N: 38, 43),
“Moskvalı dostuma məktub” (1830, ¹25, 53 və b.), “Qarabağ əyalətinə tarixi baxış” (1830, N: 86),
“Car və Balakən vilayətlərinə səyahət“ (1830, N: 81-83) və s. məqalələrdə Azərbaycan haqqında,
azərbaycanlıların məişəti, yaşayış tərzi və s. haqqında məlumatlar verilir, xalqımızın şifahi və yazılı
ədəbiyyatları haqqında söhbət açılırdı. A.Bakıxanov qəzetdə tərcümə əsərləri ilə çıxış edirdi.

Və 1838-ci ildə Tiflisdə “Zakavkazskiy vestnik” adında rusca daha bir qəzet çıxmağa başlamış və
bir az sonra bu qəzet həm də gürcü və Azərbaycan dillərində buraxılmışdır. “Qafqazın bu tərəfinin xəbəri”
adlanan bu qəzet rəsmi dövlət məlumatlarını, fərmanlarını, qərar və qanunnamələrini Azərbaycan dilində yayan
bir orqan idi və bu orqan dəqiq olmayan məlumata görə 1846-cı ildə bağlanmışdır.

Göründüyü kimi, hər iki qəzet həm Azərbaycan, həm gürcü və həm də erməni dillərində çıxırdı və
hazırda hər iki qonşumuz özlərinin mətbuat tarixlərini də elə həmin qəzetlərdən başlayır və
mətbuat tarixlərini bizimkindən daha əvvələ aparırlar.

Biz isə... daha doğrusu bəziləri deyirlər ki, “yox, həmin qəzetlər sadəcə rəsmi dövlət xəbərlərini
dərc etdiyindən onları bizim mətbuat hesab edə bilmərik!..”

Yaxşı onda belə çıxır ki, biz keşmiş “Kommunist”, eləcə də indiki rəsmi dövlət qəzetlərini də
milli mətbuat orqanı hesab etməməliyik.
Elə deyilmi???

Məncə düşünməyə dəyər...
Diqqətinizə görə təşəkkür edirəm...

Müşfiq BORÇALI.
“Ziya” qəzetinin baş redaktoru.

"ŞƏRQİN SƏSİ" qəzeti, N: 68 (298),
Oktyabr, 2014-cü il, səh.4.

.